Historia jednostki w latach 1981-2006                            

Wojciech Rowiński, Janusz Wałaszewski

W Szpitalu Dzieciątka Jezus od 1903 r. działała Klinika Chirurgii Wydziału Lekarskiego UW (późniejsza I Klinika Chirurgiczna) kierowana kolejno przez profesorów: Kryńskiego, Leśniowskiego, Radlińskiego, Stefanowskiego, Butkiewicza, Łapińskiego i Nielubowicza. Na przełomie lat 60. i 70. XX w. wprowadzono w niej, po raz pierwszy w Polsce, wiele nowych metod leczenia chirurgicznego, np. leczenie nadciśnienia wrotnego, operacje endokrynologiczne, operacje naczyniowe, wreszcie 26 stycznia 1966 r. wykonano pierwsze w Polsce udane przeszczepienie nerki pobranej od zmarłego dawcy.
Klinika Chirurgii działała nieprzerwanie do 1975 r., kiedy to w październiku została przeniesiona do nowo powstałego szpitala przy ul. Banacha 1. W tej sytuacji, Szpital PSK1 oraz nowo utworzony Instytut Transplantologii zostały pozbawione zaplecza chirurgicznego. Instytut mógł podejmować w pełni działania, których wykonywanie było powodem jego powołania, wyłącznie dzięki ścisłej współpracy z zespołem Kliniki Chirurgii w szpitalu przy ul. Banacha, kierowanym kolejno przez profesorów: Nielubowicza, Tołłoczkę i Szmidta. Współpraca ta nie była oparta na żadnym akcie prawnym, lecz jedynie na dobrych relacjach koleżeńskich i wspólnej pasji.
W pierwszych latach po powołaniu Instytutu Transplantologii w Polsce przeszczepiano wyłącznie nerki. Z powodów wcześniej wspomnianych operacje odbywały się w Klinice Chirurgii w Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha, a następnie chorych przewożono do Kliniki Transplantacyjnej Państwowego Szpitala Klinicznego nr 1. Wiązało się to z wieloma problemami logistycznymi i stwarzało ryzyko dla pacjentów.
We wrześniu 1981 r. dyrektor Szpitala Dzieciątka Jezus (PSK1), za zgodą władz uczelni, powołał Oddział Chirurgii Ogólnej w celu zapewnienia opieki chirurgicznej pacjentom leczonym w tej placówce. Oddział zlokalizowano w Pawilonie 11, zajmowanym do 1976 r. przez I Klinikę Chirurgiczną AM, a jego ordynatorem został dr Wojciech Rowiński. W ciągu czterech miesięcy dokonano remontu pomieszczeń i 1 marca 1981 r. klinika rozpoczęła pracę.
W pierwszym roku działalności oddziału zatrudniono dwóch lekarzy posiadających specjalizację z chirurgii ogólnej (dr Zbigniewa Wierzbickiego i dr Andrzeja Kobrynia) oraz dwoje absolwentów uczelni (dr Alicję Orkiszewską i dr Andrzeja Chmurę). Nieco później dołączyli dr Maryla Kociszewska i dr Jerzy Gieorgijewski.
Lata 1981-1986 stanowiły bardzo ciekawy okres pracy dla całego zespołu. Nie było ostrych dyżurów dla Warszawy, jednak zapewniano doraźne i planowe leczenie chirurgiczne wszystkich pacjentów leczonych w czterech klinikach wewnętrznych, Klinice Neurologicznej oraz na pozostałych oddziałach i w klinikach zlokalizowanych w szpitalu. Lekarze mieli po 20-25 konsultacji chirurgicznych dziennie, operowali doraźnie bardzo ciężko chorych leczonych w klinikach wewnętrznych z powodu choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego, niewydolności oddechowej lub niewydolności nerek. Pozwoliło to na wzbogacenie doświadczenia chirurgicznego i ogólnolekarskiego. Praca na oddziale była podobna do pracy na oddziałach intensywnej opieki chirurgicznej.W 1986 r. kliniki niezabiegowe Szpitala Dzieciątka Jezus (cztery kliniki chorób wewnętrznych oraz Klinika Neurologii) przeniosły się do szpitala przy ul. Banacha. Od tego czasu oddział rozszerzył działalność chirurgiczną, mając codzienne ostre dyżury dla ludności Warszawy.

W 1986 r. dyrekcja Instytutu Chirurgii zdecydowała o przekształceniu Oddziału Chirurgii Ogólnej w Klinikę Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, która nadal wchodziła w skład Instytutu Chirurgii. Przy klinice rozpoczęło działalność studenckie koło naukowe. Zespół lekarski stopniowo się powiększał, przy czym kolejno zatrudniani asystenci w większości pracowali wcześniej w klinice jako studenci z koła naukowego.

Ponieważ od czasu pierwszego zabiegu Prof. Rowiński i Prof. Wałaszewski byli zaangażowani w problemy transplantacji nerek, a w sąsiednim pawilonie szpitala znajdował się Instytut Transplantologii, było naturalne, że w 1982 r. na Oddziale Chirurgicznym rozpoczęto przeszczepianie nerek pobieranych od osób zmarłych. W 1985 r. dołączył do zespołu, po powrocie z Afryki i USA, dr J. Wałaszewski i wspólnie z nim podjęto realizację programu szkolenia w placówkach pozawarszawskich dotyczącego pobierania nerek w szpitalu, w którym umarł chory. Pozwoliło to na zwiększenie liczby wykonywanych w ciągu roku zabiegów przeszczepienia nerki z 12 w 1983 r. do 80 w 1989. Program był prowadzony w ścisłej współpracy z Instytutem Transplantologii.
Trzeba pamiętać, że były to początki przeszczepiania narządów w Polsce, co wiązało się z koniecznością pokonywania wielu trudności organizacyjnych i barier mentalnych, także w środowisku lekarskim. Dotychczas powszechnie praktykowano przesyłanie tzw. potencjalnych dawców do ośrodków transplantacyjnych, gdzie dopiero w przypadku zgonu pobierano narządy. Powodowało to liczne problemy i napięcia. Dlatego lekarze z Kliniki Chirurgii postanowili rozpocząć pobieranie nerek i trzustki w różnych szpitalach pozawarszawskich, zwłaszcza że większość placówek w Warszawie nadal przesyłała tzw. potencjalnych dawców do Kliniki w CSK przy ul. Banacha prowadzonej przez prof. Nielubowicza.
Stworzenie takiego programu wymagało ogromnego wysiłku. Przez trzy kolejne lata (1986-1988) zespół wielokrotnie odwiedzał 25 szpitali w kilku województwach centralnej Polski (w promieniu 200-250 km od Warszawy). W wyniku tej działalności w ciągu jednego roku liczba wykonanych przeszczepień nerek w klinice zwiększyła się z 15 do 82. Jednocześnie wspólnie z zespołem kardiochirurgicznym rozpoczęto realizację programu pobrań wielonarządowych.
W 1988 r., miesiąc po przeprowadzeniu przez prof. Jacka Szmita pierwszego udanego przeszczepienia trzustki i nerki, wykonano analogiczną operację.

fragment zaczerpnięty z "Puls" 5/2013

Losy Kliniki Chirurgii były jednak niepewne. Z jednej strony istniała potrzeba zapewnienia opieki chirurgicznej chorym leczonym w pozostałych klinikach na terenie Szpitala Dzieciątka Jezus, z drugiej jednak decyzją władz uczelni postanowiono przenieść jednostki Oddziału Stomatologii na teren PSK-1. W latach 1987-1990 dyrekcja szpitala proponowała umiejscowienie Kliniki Chirurgii kolejno: w pawilonie 5. (w miejscu Kliniki Chorób Wewnętrznych, kierowanej przez prof. Czyżyka), w pawilonie Kliniki Neurologii, w pawilonie 3. (po Klinice Kardiologii). Wreszcie zdecydowano o pozostawieniu jej w części C pawilonu 11.
W zespole powstał wówczas pomysł zgromadzenia środków finansowych na remont i dobudowę nowych pomieszczeń dla kliniki w pawilonie 11.
Dzięki życzliwości wielu instytucji (Komitetu Badań Naukowych, PFRON, ZUS, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej) i osób prywatnych udało się zebrać 7,5 mln zł. Władze uczelni wyraziły zgodę na rozpoczęcie inwestycji, występując o dodatkowe fundusze z budżetu Ministerstwa Zdrowia. W latach 1995-1997 przeprowadzono remont pomieszczeń starego pawilonu 11C i poszerzono go, łącząc z nowym budynkiem, w którym znalazły się trzy sale operacyjne i pomieszczenia dla pacjentów. Stworzono ponadto własny ośmiołóżkowy Oddział Intensywnej Opieki Chirurgicznej. Po remoncie w głównym holu kliniki, na parterze, umieszczono tablicę z historycznym napisem z domu Długosza w Krakowie (którego fotografia wisiała w klinice prowadzonej przez prof. Jana Nielubowicza) "Nil est in homine bona mente melius" oraz portrety wszystkich kierowników kliniki od 1902 r.
W 1997 r. Klinika Chirurgii decyzją władz uczelni została włączona w struktury Instytutu Transplantologii AM, a w 2005 przekształcona w Katedrę i Klinikę Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej. Jej kierownictwo objął prof. zwycz. dr hab. n. med. Wojciech Rowiński. W maju 1993 r. minister zdrowia powołał Ogólnopolski Zespół ds. Koordynacji Pobierania i Przeszczepiania Narządów "Poltrans-plant", który skupił w swoim zakresie działalności zagadnienia organizacyjno-prawne. Dyrektorem tego zespołu został prof. Janusz Wałaszewski.
W klinice prowadzono szereg badań. Badania doświadczalne poświęcone przeszczepianiu trzustki powadził dr Zbigniew Wierzbicki. Temat ten stanowił przedmiot jego rozprawy habilitacyjnej. Do najważniejszych należały badania nad uszkodzeniem niedokrwiennym nerek pobieranych od zmarłych i przechowywaniem nerek za pomocą perfuzji pulsacyjnej w hipotermii.
W latach 1990-2000 do zespołu kliniki dołączyli doktorzy: Marek Szostek, Leszek Adadyński, Przemysław Szostek, Wojciech Polak, Jan Rezulski, Grzegorz Nawrocki, Grzegorz Michalak, Krzysztof Ostrowski, Jarosław Czerwiński (dyr. medyczny "Poltransplantu"), Dariusz Wasiak, Radosław Samsel, Michał Wszoła, Krystian Pawelec. Większość z nich uzyskała stopień doktora medycyny i aktywnie uczestniczyła w pracach naukowych kliniki.
Od wczesnych lat 90. w klinice prowadzono badania nad wpływem zaburzeń hemodynamicznych u dawcy przed pobraniem narządów na ich czynność po przeszczepieniu (praca doktorska dr Beaty Łągiewskiej) oraz stosowania lignokainy u dawcy przed pobraniem nerek i stałego wlewu dopaminy po rewaskularyzacji narządu na czynność nerki we wczesnym i odległym okresie po przeszczepieniu (rozprawa habilitacyjna prof. Janusza Wałaszewskiego).
Później badania nad mechanizmem niedokrwienia narządów pobieranych od osób zmarłych prowadził w klinice dr Maciej Kosieradzki. Jego praca doktorska poświęcona znaczeniu wolnych rodników tlenu, uwalniających się u pacjentów, u których stwierdzono śmierć mózgu, została opublikowana w "Transplantation" i wzbudziła zainteresowanie (była wielokrotnie cytowana) znawców zagadnienia (m.in. prof. Waltera Landa). Dalsze badania dr. Macieja Kosieradzkiego, poświęcone aktywacji szeregu cytokin zapalnych u dawców z rozpoznaniem śmierci mózgu, były tematem jego rozprawy habilitacyjnej. Dzięki życzliwości prof. Leszka Pączka część badań wykonywał w Pracowni Kliniki Immunologii Klinicznej, Chorób Wewnętrznych i Transplantologii Instytutu Transplantologii.
Dr Maurycy Jonas przeprowadził analizę wpływu czasu niedokrwienia i stopnia zgodności tkankowej dawców i biorców nerek, wykazując istotne skojarzone znaczenie obu tych czynników. Owe badania stanowiły przedmiot jego rozprawy na stopień doktora medycyny, której publiczna obrona odbyła się już po objęciu stanowiska kierownika kliniki przez prof. Andrzeja Chmurę.
Wykorzystując pobyt dr. Romana Danielewicza w Wisconsin (w laboratorium prowadzonym przez Jamesa Southarda), w 1993 r. zakupiono pompę Watersa. Urządzenie to pozwala na przechowywanie nerek za pomocą stałej perfuzji pulsacyjnej w hipotermii. Pierwsze, bardzo interesujące testy w klinice prowadził dr Artur Kwiatkowski (obecnie profesor w tej klinice), który na podstawie badań porównawczych przechowywania par nerek pobieranych od tego samego dawcy uzyskał pod kierunkiem prof. Janusza Wałaszewskiego tytuł doktora nauk medycznych. Do zespołu zajmującego się tym zagadnieniem dołączył po powrocie ze Stanów Zjednoczonych dr Roman Danielewicz, następnie dr Maciej Kosieradzki, a od roku 2000 - inni młodzi asystenci kliniki.
Doświadczenia w klinice wykazały, że przechowywanie nerek pobranych od dawców zmarłych metodą ciągłej perfuzji w hipotermii umożliwia poprawę stanu narządu, pozwala na jego dłuższe, bezpieczne przechowywanie (do 48 godz.), ocenę stopnia niedokrwiennego uszkodzenia narządu za pomocą badania wielkości przepływu przez nerkę, ocenę oporu naczyniowego oraz aktywności wydalanych do płynu perfuzyjnego enzymów. Wyniki tych badań były tematem rozprawy habilitacyjnej dr. med. Romana Danielewicza oraz prac doktorskich dwóch asystentów kliniki (dr. Przemysława Szostka i dr. Wojciecha Polaka). Opisany sposób przechowywania narządów był również stosowany w przypadku nerek pobranych od dawcy zakażonego wirusem C zapalenia wątroby. W opublikowanej pracy wykazano, że długotrwała perfuzja pozwala na eliminację ładunku wirusa. W swojej rozprawie habilitacyjnej dr Artur Kwiatkowski wykazał (2006 r.), że przechowywanie nerek za pomocą perfuzji pulsacyjnej w hipotermii poprawia po przeszczepieniu również wyniki odległe (dziesięcioletnie). W drugiej połowie lat 90 dr Piotr Fiedor, po pobycie w ośrodku Uniwersytetu Columbia (prof. Mark Hardy), podjął w Instytucie Transplantologii, we współpracy z pracownią prowadzoną przez prof. Tadeusza Orłowskiego, badania nad izolacją komórek wysp trzustkowych. Badania te stanowiły temat jego rozprawy habilitacyjnej oraz dwóch prac na stopień doktora nauk medycznych. W 2007 r. (już po objęciu kierownictwa kliniki przez prof. Andrzeja Chmurę) doprowadziły do wykonania pierwszego w Polsce przeszczepienia wysp trzustkowych u człowieka.
W 1999 r. dr Andrzej Chmura rozpoczął w klinice realizację programu prospektywnego badania chorych dializowanych z zaburzeniami dolnego odcinka układu moczowego, w celu kwalifikacji do przeszczepienia nerki, co stało się tematem jego pracy habilitacyjnej. Dr Andrzej Chmura uruchomił również w klinice dorosłych program przeszczepiania nerek u chorych z nietypowym odprowadzeniem moczu.
Na początku 2001 r. doc. Zbigniew Wierzbicki wspólnie z dr Wojciechem Lisikiem rozpoczęli w klinice realizację programu chirurgicznego leczenia otyłości. Doskonałe wyniki spowodowały, że w ostatnich dwóch latach podjęto leczenie otyłości tym sposobem u chorych po przeszczepieniu nerki. Badania nad wpływem chirurgicznego leczenia otyłości na zaburzenia metaboliczne u pacjentów stanowiły przedmiot projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz zakończyły się rozprawą habilitacyjnej dr. Wojciecha Lisika (2009 r.).
W tym samym okresie dr Marek Pacholczyk (po powrocie z dwuletniego szkolenia w Holandii) i doc. Andrzej Chmura (po szkoleniu w Anglii) uruchomili w klinice program przeszczepiania wątroby. Nie do przecenienia jest ogromny wkład w realizację tego programu dr Beaty Łągiewskiej.
W 2002 r. do naszego zespołu dołączył prof. Piotr Małkowski, ówczesny dziekan Wydziału Nauki o Zdrowiu. Wprowadził do kliniki nowy program diagnozowania leczenia guzów wątroby.
W latach 1983-2006 w klinice wykonano prawie 1700 zabiegów przeszczepienia nerek, 220 operacji przeszczepienia wątroby oraz 59 operacji jednoczesnego przeszczepienia trzustki i nerki.
Od 1982 do 2006 r. 27 asystentów kliniki uzyskało stopnie doktora nauk medycznych (w tym dwóch miało publiczną obronę w 2007), dziesięciu pracowników uzyskało tytuły doktora habilitowanego (w tym dwóch zakończyło wcześniej rozpoczęty przewód), a trzech - tytuł profesora medycyny (kolejnych czterech uzyskało tytuł naukowy profesora medycyny w 2008 i 2009).
Od października 2006 r. kierownikiem katedry i kliniki jest prof. dr hab. med. Andrzej Chmura.

fragment zaczerpnięty z "Puls" 6/7/2013

Zespół Instytutu Transplantologii oraz                                         Prof. Wojciech Rowiński z zespołem 

Oddziału Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej (1985)              Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej

Historia Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej - fragment „Dziejów I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie (1809-2006)” pod redakcją prof. dr. hab. Marka Krawczyka

Historia jednostki w latach 2006-2015

Historia jednostki w latach 2016-2020